در شرایط فعلی بازار خودرو، شرکت‌های خودروساز و واردکنندگان با تعهدات معوق روبه‌رو و ملزم به‌پرداخت خسارت و ضرر و زیان به‌مشتریان براساس بندهای درج‌شده در قرارداد فروش خودرو هستند؛ درحالی که خریداران نیز از عدم تحویل خودروها ضرر مالی می‌بینند و تحت فشـــار روانی ناشی از تاخیرها و بلاتکلیفی قرار دارند. با این حال، نه شرکت‌ها و نه خریداران مقصر اصلی این وضعیت نیستند؛ زیرا در تامین و پرداخت ارز مورد نیاز برای واردات برخی همکاری‌های لازم انجام نشده و با صدور بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های لحظه‌ای و متغیر، موانع متعددی در فرآیند ترخیص خودروها از گمرک ایجاد شده است.
علاوه‌بر این، حوادث غیرمنتظره‌ای مانند جنگ‌های منطقه‌ای و انفجار در گمرک شهید رجایی نیز بر شدت مشکلات افزوده و زنجیره‌تامین را مختل کرده است.براساس آمارهایی که اخیرا منتشر شده است، بیش از ۱۴ هزار خودرو وارداتی در ماه‌های اخیر ترخیص شده است؛ اما هزاران دستگاه دیگر همچنان در بنادر و گمرک‌ها معطل مانده و منتظر مجوزهای لازم هستند.
خریداران به‌عنوان قربانیان اصلی این وضعیت، نه‌تنها به‌دلیل افزایش قیمت‌ها و از دست دادن ارزش پول پرداختی در برابر تورم فزاینده از نظر مالی ضرر می‌بینند، بلکه از منظر روانی نیز تحت‌فشار شدیدی قرار دارند.
همان‌طور که بیان شد علاوه‌بر این عوامل ساختاری، حوادث غیرمنتظره و خارجی نیز بر شدت مشکلات افزوده‌اند. انفجار در بندر شهید رجایی که بزرگ‌ترین بندر کانتینری ایران به‌شمار می‌رود منجر به اختلال شدید در زنجیره‌تامین واردات شد. این حادثه که به‌عنوان یکی از بدترین فجایع بندری در تاریخ اخیر ایران از آن یاد می‌شود، ترخیص کالاها را برای ماه‌ها به‌تعویق انداخت، هزینه‌های لجستیکی را افزایش داد و بر واردات خودروها و قطعات یدکی تاثیر مستقیم گذاشت.
تنش‌های منطقه‌ای و جنگ‌های خاورمیانه، مانند جنگ ۱۲ روزه نیز دسترسی به‌بنادر همسایه را دشوارتر کرده است. این عوامل خارجی، در کنار تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی که دسترسی به ارز را محدود می‌کند، وضعیت را به‌یک بحران تبدیل کرده و بازار خودرو را با رکود و نابسامانی مواجه ساخته است. در این شرایط هم خریداران خودرو آسیب می‌بینند، هم شرکت‌های خودروساز و واردکننده خودرو؛ درحالی که هیچ‌کدام نقشی در بروز این مشکل بزرگ ندارند.
در تایید نقش دولت در بروز این مشکل یکی از مسئولان انجمن واردکنندگان خودرو معتقد است: «بارها از گمرک ایران درخواست کردیم که اطلاعات خودروهای متوقف در گمرکات را در اختیار انجمن واردکنندگان خودرو قرار دهد؛ اما متاسفانه گمرک ایران اطلاعاتی را در این زمینه منتشر نمی‌کند.»
وی در ادامه با انتقاد نسبت به عدم همکاری گمرک ایران در انتشار اطلاعات خودروهای دپویی در گمرکات کشور افزود: «دقیقا در روزهای انتهایی خردادماه امسال و در جریان جنگ ۱۲ روزه که ساختمان وزارت صنعت تهدید و در حال تخلیه بود، به‌سختی در حال پیگیری بودم تا همکاران واردکننده بتوانند خودروهایشان را از گمرکات ترخیص کنند؛ اما متاسفانه برخلاف قانون مصوب کشور هیچ اطلاعات و آماری در اختیار انجمن واردکنندگان قرار داده نمی‌شود.»
این مقام مسئول در انجمن واردکنندگان خودرو تصریح کرد: «با این حال برآورد می‌شود که در سال جاری و به‌طور متوسط حدود ۷ تا ۸ هزار دستگاه خودرو متوقف در گمرکات داشته باشیم که عمدتا به‌دلیل ویرایش اطلاعات و عدم تمدید ثبت سفارش‌ها و عدم تخصیص ارز و محدودیت‌هایی از این دست است.»
هیچ فعال اقتصادی در جهان وجود ندارد که از دیرکرد در تحویل و بدعهدی در عمل به‌بندهای قرارداد با مشتری، منتفع شود و فعالان اقتصادی ایران نیز از این امر مستثنی نیستند. در شرایط فعلی، تنها رفع محدودیت‌های خودخواسته دولتی می‌تواند مشکلات واردکنندگان خودرو و خریدارن را رفع کند. درنهایت، برای رفع این مشکل چندوجهی، دولت باید تصمیماتی فراتر از اقدامات موقتی مانند کاهش محدودیت‌های واردات بگیرد و سیاست‌های پایدار و بلندمدت را در مشورت با فعالان بخش‌خصوصی و واردکنندگان خودرو اتخاذ کند.
مونتاژی‌ها همچنان گران میشوند
خودروهای داخلی روز گذشته افت بهای یک تا ۱۳ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که ری‌را (۱۴۰۴) با ۱۳ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۷۰۵ میلیون‌تومان، سورن پلاس EF۷ (بدون رینگ) (۱۴۰۴) با ۱۲ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۳ میلیون‌تومان، شاهین (سانروف و ESP) (۱۴۰۴) با ۹ میلیون‌تومان کاهش ۹۸۷ میلیون‌تومان، کارون (پادرا دوکابین) (۱۴۰۴) با ۸ میلیون‌تومان کاهش ۹۹۰ میلیون‌تومان، نیسان دوگانه آپشنال (دریچه‌سیمی) (۱۴۰۳) با ۷ میلیون‌تومان کاهش ۸۷۰ میلیون‌تومان و رانا پلاس ارتقایافته (۸۵ گانه) (۱۴۰۴) با ۶ میلیون‌تومان کاهش ۷۹۲ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.
همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای ۱۵ تا ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که اکستریم VX (۱۴۰۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۵ میلیارد و ۳۵۰ میلیون‌تومان، ام‌وی‌ام X۲۲ PRO دنده‌ای (۱۴۰۳) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۹۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی A۵ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان و ام‌وی‌ام X۳۳ کراس اتومات (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۳۹۰ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.
در گروه خودروهای وارداتی اما شاهد افت بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش کیا اسپورتیج توربو (۲۰۲۵) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان و تویوتا bz۴X ۶۱۵ پرو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۴ میلیارد و ۲۵۰ میلیون‌تومان رسید.
